Kadim Yunanda güzellik ölçüsü olarak kabul edilen insana, "Bulduğunuz bu güzelliğe, şimdi layık olmağa çalışınız' diyen Rabindranath Tagore, insanın zekâsıyla hareketi arasındaki uçurumu, bizlere bir kere daha hatırlatıyor. Tagore'un dediği gibi, acaba bizim hareketlerimiz zekâmıza uymakta mıdır? Yoksa beşeriyet bir tezat içinde yüzmekte midir? Sebeplerini aramağa koyulacağım bu mesele hakkında şimdilik şunu diyebilirim ki, insan ruhu ıslah yolu ile muasır medeniyete layık ola bileceği gibi, onu kat kat geçecektir. Medeniyet kelimesinin bence manası ikidir. Yani medeniyetle, medeniyi ayırıyorum. Medeniyetin olduğu yerde gayri medeni haller, beni bu tefriki yapmağa mecbur ediyor. İlmin ahlaktan veyahut beşeriyetin mesut yaşamasından ayrılmasının sebeplerini inceleyeceğim. Ben, insanın ilimle fenaya değil, iyiye gideceğine inanıyorum. Fakat yukarda işaret ettiğim gibi, bu ilimle beşerin arasındaki tezatın ortadan kalkması şartıyla. İnsan zekâsının bulduğu hiç bir terakkiye muarız değilim. Bilhassa tekniğin de iyi terbiye edilmiş bir cemiyette saadet vasıtası olduğuna kaniyim. Bütün davanın insanı objektif bir şekilde anlamak ve incelemek olduğuna inanıyorum…

---